Als fotograaf moet je aan veel dingen tegelijk denken. Heb je eindelijk een onderwerp gevonden, moet je ook iets afweten van compositie en cameratechnieken om het goed op de foto te krijgen. Wil je onderscheidende foto’s maken en jezelf blijven vernieuwen? Dan is het handig om jezelf te trainen in conceptuele technieken.

  Reisverslag Gredos

Daarover gaat de reis Conceptuele Technieken naar de Sierra de Gredos in Spanje. We bezochten uitdagende, zonnige plekken waar het leek alsof de beekjuffers, hagedissen, vlinders, draadvleugelmierenleeuwen en steenbokken zaten te wachten om op de foto te gaan. Om nog maar te zwijgen van de grillige granietformaties en snelstromende beekjes. Kortom: genoeg te doen.

  Opdrachten

Tussendoor werd echter ook gewerkt aan drie aanloop-opdrachten die uitmonden in een eigen project. De aanloop-opdrachten zijn erop gericht om (zowel in je hoofd als met je camera) soepel te leren schakelen tussen de drie basis-elementen: onderwerp, beeld en idee. Bij het eigen project – een serie van vijf foto’s – breng je dit alles in de praktijk. Enige ervaring met fotografie is voor deze reis overigens wel een vereiste. Je hoeft heus niet alle kneepjes van je camera te weten en te beheersen, want er is technische begeleiding in het veld beschikbaar. Het belangrijkst is de wil om te leren hoe je een foto naar je hand kan zetten op basis van een idee.

  Invalshoeken

Eén van de aanloop-opdrachten is om één onderwerp te kiezen en dit op zes verschillende manieren in beeld te brengen. Dat hoeven geen topfoto’s te zijn, zolang je maar laat zien dat je in staat bent om steeds opnieuw een andere invalshoek te bedenken wat resulteert in een ander beeld.

  Spaans Vingerhoedskruid

Deelneemster Marie-Elise Rijke koos voor het Spaans vingerhoedskruid. Haar serie vertelt het verhaal hoe de plant groeit op rotsachtige standplaatsen, maar ook hoe hij insecten lokt met zijn honingmerk (de violette sproetjes op de bloemkroon) en hoe de bloem oogt als een tunnel waarin de meeldraden hangen. Ook laat ze zien dat de plant fungeert als leefplek voor andere dieren (het spinnetje). En natuurlijk leveren de zaadjes weer een heel nieuw beeld op.

  Eindproject

Bij het eindproject, de serie, speelt de taal een belangrijke rol. De reeks moet namelijk een titel hebben die niet alleen tot de verbeelding spreekt, maar die ook zo specifiek mogelijk de lading dekt. Die titel vormt daarmee het concept; het idee dat ten grondslag ligt aan de serie en waaruit alle vormkeuzes voortvloeien. Zo’n idee kan je vooraf of achteraf bedenken, maar meestal ontstaat het in de loop van de week omdat je er dan intensief mee bezig bent. Stukje bij beetje vormt het zich tijdens het fotograferen, tijdens de gesprekken die je met elkaar hebt of tijdens de beamersessies waarbij je verrast wordt door het werk van de andere deelnemers. Omdat je op reis even bevrijd bent van de alledaagse beslommeringen, heb je de ruimte om je project te laten groeien. Hieronder drie voorbeelden van de resultaten.

  'Fragile'

Deelneemster Yvonne van de Vlasakker raakte gegrepen door tere en tijdelijke onderwerpen die ze tegenkomt in de Spaanse natuur: een spinrag, een jonge steenbok die nog onvast zijn weg zoekt op een enorme rots, een lieveheersbeestje dat zich vastklampt aan een wuivende grashalm. Ze associeert het met kwetsbaarheid. Een onderwerp dat haar extra raakte, omdat ze dit jaar op haar werk een collega “Iemand die zich altijd krachtig wist op te stellen” zag instorten. Vermoedelijke oorzaak: een onverwerkt beroepstrauma van jaren geleden. “Dat geeft aan hoe kwetsbaar we zijn”, aldus Yvonne die haar project de titel ‘Fragile’ meegaf.
Bij een serie is ook de volgorde van groot belang. Dat is dus ook iets waarover je als deelnemer moet nadenken. De volgorde moet niet alleen qua vorm boeiend zijn, maar ook qua kleur en inhoud. Het openingsbeeld symboliseert het thema, met de spindraad als metafoor voor kwetsbaarheid. De daaropvolgende beelden vormen als het ware een overgang van hoog naar laag, ofwel van lucht naar aarde. Het eindbeeld van de etende bidsprinkhaan maakt de cyclus rond.

  'Flow'

Fotografe Aukje Bakker richt zich graag op structuren en abstracte vormen die ze volop aantreft in de granieten rotsen en het stromende water. Ze weet daar boeiende foto’s van te maken. Maar om er daar vijf van te presenteren in een onderlinge samenhang? Dat vindt ze wel een uitdaging. Want hoe formuleer je een rode draad die de zaak zowel qua vorm als inhoudelijk bindt? Haar vondst: Flow! De energie van steen en water. Haar serie laat zien dat flow deze heel snel kan gaan. Iets dat vooral zichtbaar is op de foto van het spattende, kolkende water. Maar ook heel langzaam, zoals de bloempjes die in een door water uitgesleten rotsspleet groeien. De laatste foto betreft een opname met lange sluitertijd. Het beeld dat daardoor ontstaat, lijkt de flow zelf te verbeelden, ontdaan van alle stoffelijkheid.

  'Aqua Mineral'

Mijn eigen project gaat over het contact tussen het water en het gesteente. De hele Sierra de Gredos is eigenlijk één groot stuk graniet dat door de werking van het water uiteenvalt is grote brokken die uiteindelijk vergaan tot gruis. Daarover nadenkend, kwam ik tot de conclusie dat het water mineraalrijk wordt door het contact met het gesteente. De titel van mijn project was geboren: Aqua mineral! Toen ik dat eenmaal te pakken had, was ook meteen duidelijk hoe ik het zou aanpakken met de laatste foto. Die moest de andere vier foto’s in een voor mensen relevante context plaatsen. En natuurlijk moet de foto tegelijkertijd ook visueel spannend zijn. Hopelijk is dat gelukt.

  Bart Siebelink