Laplanduil slaat muis. Dat is de coverfoto van de laatste ‘Panda’; het donateursmagazine van het Wereld Natuur Fonds. ‘Lekker’ staat erbij. Maar bij ons roept de foto vooral vragen op. Wij zien namelijk nooit een muis open en bloot over de sneeuw lopen. En al helemaal niet op klaarlichte dag. Toch wel heel erg toevallig dat de natuurfotograaf precies op dat moment klaarstond. Kortom, de foto lijkt ons in scene gezet en daarbij is een levende muis opgeofferd. 'Niet lekker' vinden wij. Ongepast voor een natuurbeschermingsorganisatie en daarnaast ook nog eens lezersbedrog. Bovendien is het in Nederland bij wet verboden om levende prooidieren te gebruiken als lokaas.

Wat zegt WNF erover?

Natuurlijk hebben wij het WNF per mail hierop geattendeerd en om een reactie gevraagd. Deze luidde: 'Hartelijk dank voor uw e-mail en uw betrokkenheid. We stellen het op prijs dat u contact met ons hierover opneemt. Over de foto op de voorzijde hebben wij meerdere reacties ontvangen. Voor de foto's die in Panda worden gepubliceerd, maakt het Wereld Natuur Fonds heel bewust alleen gebruik van 'natuurgetrouwe', dat wil zeggen ongemanipuleerde foto's. De bewuste foto van de laplanduil met muis is hier geen uitzondering op, het betreft dus een realistische foto waarbij de fotograaf toevallig op het juiste moment op de juiste plek was', aldus de afdeling Informatie en Service van het Wereld Natuur Fonds.

Google: Nep-scene

Een korte zoektocht op Google levert echter heel andere informatie op over deze nep-scene. Lees vooral de schuingedrukte tekst onder de beschrijving  'Editor's Note, April 18, 2013: Since first posting this picture, we've received additional information. The mouse was placed in position to attract the owl.' Daar kan het WNF toch niet omheen, zou je denken. Zouden ze deze link over het hoofd hebben gezien? Toch maar weer even opnieuw aangeklopt bij het WNF. Deze keer krijgen we het volgende te horen:

Fotograaf was 'lucky'

'Hartelijk dank voor uw reactie. Wij hebben contact opgenomen met de fotograaf en dit is de reactie die wij van hem hebben ontvangen. A friend and I do a lot of photography together and last February, we went looking for Owls in the northern part of our state of Minnesota. We happened to find several of these Great Gray owls and this one was right on the shoreline of Lake Superior. It was a beautiful setting, with the sun setting and the evening approaching. We had been watching him for a long time when a mouse came out and he quickly 'pounced'. I guess I was lucky. Sometimes, things do work out. Zoals mijn collega ook al heeft aangegeven publiceren wij alleen foto's die op natuurlijke wijze zijn gemaakt. U kunt er absoluut vanuit gaan dat de foto's niet is gemanipuleerd', aldus de afdeling Informatie en Service.

Goed fatsoen

Wij vragen ons af of een grote en invloedrijke organisatie als het WNF zich wel met goed fatsoen kan verschuilen achter de fotograaf. Want die is in dit geval toch een beetje de slager die zijn eigen vlees keurt. Het doet ons sterk denken aan die Spaanse fotograaf die in 2009 als winnaar van de World Wildlife Photographer of the Year werd gediskwalificeerd wegens fraude met een tamme wolf. Ook hij hield, tegen beter weten in, vol dat zijn foto op geen enkele wijze was gemanipuleerd. Voor alle duidelijkheid: wij geloven niet in de authenticiteit van deze Panda-coverfoto.

Hoe erg is het?

Je kan je natuurlijk afvragen hoe erg het is om levende dieren te gebruiken als lokmiddel. Daarover kun je nuchter zijn. In de natuur vangen roofdieren immers ook levende prooien. Elke fotograaf zal zijn eigen ethische afwezig hierin moeten maken. Maar dat is niet de kern van deze discussie. Waar het in de eerste plaats om gaat is dat je eerlijk bent over de manier waarop je foto’s tot stand zijn gekomen. Als fotograaf mag je het publiek niet in de maling nemen. Feit is helaas dat een foto minder hoog gewaardeerd wordt als het publiek weet dat deze in scène is gezet. Terwijl het nog steeds een knap gemaakte foto kan zijn!

Labels voor integriteit

Ethiek en integriteit betreft niet alleen je werkwijze in het veld, maar ook hoe open en eerlijk je hierover bent bij het presenteren van je foto’s. Op dit front wordt nog altijd veel verzwegen, wat de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de natuurfotografie niet ten goede komt. Het Centrum voor Natuurfotografie hanteert vijf labels voor eerlijke natuurfotografie. In het nieuwe Handboek Natuurfotografie Plus hebben we alle foto’s van deze labels voorzien. Zoals het hoort bij eerlijke natuurfotografie!

WNF geeft alsnog toe

Enkele weken na plaatsing van dit artikel laat het WNF ons per mail het volgende weten: 'We hebben in de afgelopen periode meerdere malen contact gezocht met de fotograaf. Helaas hebben we geen antwoord van hem mogen ontvangen. Zoals eerder aangegeven is ons beleid dat foto’s niet technisch gemanipuleerd mogen zijn en er geen elementen mogen worden toegevoegd of weggelaten. Inmiddels hebben we, mede door de informatie die u ons heeft gestuurd, helaas moeten constateren dat de foto niet in lijn is met de door ons gestelde voorwaarden. We vinden het erg jammer dat dit heeft kunnen gebeuren.'

Edo van Uchelen en Bart Siebelink