Bij schermutselingen op een vredig zandpad in het midden des lands is een spin om het leven gekomen. De politie gaat niet uit van een misdrijf, ofschoon de eerste signalen daar wel op leken te duiden.

De spin werd namelijk op klaarlichte dag belaagd. Het signalement van de dader luidt: slank postuur, in het bezit van vliesvormige vleugels, overwegend zwart met een oranjerood achterlijf dat eindigt in een angel. Deskundigen hebben vastgesteld dat het om een spinnendoder gaat. Wanneer die eenmaal in het zachte achterlijf van een spin terechtkomt is het slachtoffer hopeloos verloren. Dan verstijft de spin, soms zelfs terwijl hij in de aanvalshouding zijn poten vervaarlijk in de lucht steekt.

Roofwespje

Voor de spinnendoder begint dan pas het zware werk. Hij is immers maar een roofwespje van amper twee centimeter lang. Aangezien bijna iedereen hem over het hoofd ziet (het barst immers van de ‘vliegjes’) kan hij zijn roofzuchtige activiteiten lange tijd ongemerkt blijven voortzetten. Dapper zet hij, na het doden van de spin, zijn stevige kaakjes in de onderkant van zijn slachtoffer; precies op het punt waar de acht poten bijeen komen. Om hem vervolgens over het zandpad naar zijn nest te sleuren. Deze soms meterslange weg gaat over hobbels, dode takjes en polletjes gras of hei, waar hij zijn zware last telkens maar weer overheen moet zien te sjorren. Of er gevaar loert? Jazeker! Elk moment kan er een andere spinnendoder opduiken die zijn prooi afhandig probeert te maken.

Zandpadfauna

Het is een warme middag in mei. Plaats van handeling: doet er weinig toe. Elk zandpad met heide ernaast voldoet. Want daar warmt de zon de bodem het snelst op. En dit voorjaar gebeurde dat op de heetste dagen in extreme mate. De overvloedige zonnewarmte heeft de zandpadfauna dan ook zeer uitbundig tot leven gewekt. Hoe raar het misschien klinkt; er zijn legio insecten die specifiek op en langs de zandpaden leven. Hun leefgebied wordt opengehouden door wandelaars.

Zandloopkevers

Op het heetst van de dag is het spitsuur bij de groene zandloopkevers. Opvallende sierlijke dieren van bijna drie centimeter groot die fier midden op de open paden zitten. Passeert er een wandelaar of een hond, dan vliegen ze laag boven de grond naar een open plek een paar meter verderop. Ze lijken dan wel wat op grote vliegen, maar hun glimmend groene platte achterlijfjes verraden dat het hier toch echt om kevers gaat. Drie centimeter lang zijn ze en uitgerust met smaragdgroene rugschilden met aan elke kant een wit, oogvormige vlekje. Het lijken wel levende edelsteentjes met lange behaarde poten, enorme koplampen als ogen en indrukwekkend lange witte kaken waarmee ze bliksemsnel hun prooien kunnen vangen.

Geen voorspel

Nou ja, prooien? Ook een vrouwtje wordt rücksichtslos gegrepen zodra ze zich binnen het blikveld van een mannetje vertoont. Aan voorspel doet de groene zandloopkever namelijk niet. Hij springt meteen bovenop haar rug en klemt haar hals tussen zijn lange kaken, zoals een ruiter zijn benen om het paard slaat. Wat volgt is een gevecht dat doet denken aan een rodeo. Het vrouwtje probeert hem van zich af te werpen, maar slaagt daar niet altijd in. Weet meneer in het zadel te blijven, dan gaat hij over op de tweede fase van het paringsritueel. Hij verlengt zijn achterlijf door de segmentjes waaruit het bestaat langs elkaar heen iets uit te schuiven. Hij moet zich namelijk zo lang mogelijk zien te maken, zodat hij zijn geslachtsorgaan dat zich aan het uiteinde van zijn achterlijf bevindt tot voorbij haar harde rugschild kan laten reiken. Eenmaal voorbij dat punt, moet het apparaat als een knipmes met een scherpe hoek weer naar voren buigen om in het achterlijf van mevrouw te belanden. Zo ingewikkeld als het klinkt, zo snel zit de paring er weer op en hebben de wegen van de twee partners zich alweer gescheiden alsof ze nooit anders hebben gekend.

Hitteminnaar

Terzelfder tijd scharrelt er onder dezelfde zon op hetzelfde zandpad een legertje nog grotere hitteminaars rond: het zijn basterdzandloopkevers. Qua formaat en model lijkt deze soort sprekend op de groene, maar heeft bronskleurige rugschilden met meerdere witte vlekken. Meer nog dan de groene zandloopkever is hij een bewoner van kale, open plekken, zoals geplagde heide en stuifzanden die net begroeid beginnen te raken. Maar op de Gooise heiden komen beide soorten door elkaar heen voor.

Zandbij

Een echte voorjaarsbode is de grijze zandbij (andrena courelaria). Hij laat zich gemakkelijk herkennen aan zijn weelderige dossen wit borsthaar. Verder lijkt hij sprekend op de welbekende honingbij, maar is alleen iets vierkanter van bouw.

Je ziet hem vaak gaatjes gravend in het zand. De droogte komt hem daarbij goed van pas, want dat maakt het zand losser. Uren kan hij in de weer zijn met het naar buiten slepen van zandladingen ter grootte van een erwt. Ze graven de gang namelijk voor hun larven die onder de grond opgroeien. Als voeding verzamelt hij stuifmeel in een holte aan zijn poten. Van een afstand lijkt het dan alsof hij aan weerszijden gele vlekjes heeft. Eigenlijk is het geen ‘hij’ maar een ‘zij’, want bij de bijen zijn het de dames die het werk doen.

Bart Siebelink